Spis treści
W kuluarach europejskiej polityki klimatycznej od dawna mówiło się o nowym systemie, który ma przyspieszyć zieloną transformację. Teraz staje się on faktem. Mowa o ETS2 – mechanizmie, który od 2027 roku na stałe zmieni ceny paliw i ogrzewania w całej Unii Europejskiej, w tym w Polsce. Czym dokładnie jest ETS2? Jak wpłynie na Twój portfel i co najważniejsze – czy da się na to przygotować? Zapraszamy do lektury.
Co to jest system ETS2 i dlaczego powstaje?
W dużym skrócie, ETS2 to rozszerzenie istniejącego unijnego systemu handlu emisjami (EU ETS). Do tej pory obejmował on głównie przemysł ciężki i energetykę (określane jako ETS1) ¹,². System działa na zasadzie „limit i handel” – UE ustala limit emisji CO₂, a firmy muszą kupować uprawnienia do każdej wyemitowanej tony. To sprawia, że zanieczyszczanie staje się kosztem, co motywuje do inwestycji w czystsze technologie ⁴.
Problem? ETS1 pomijał dwa gigantyczne źródła emisji: transport drogowy i budownictwo ⁶. To właśnie tę lukę ma wypełnić ETS2. Jego cel jest prosty: sprawić, by paliwa kopalne (benzyna, diesel, gaz, węgiel) miały w swojej cenie wliczony koszt szkód, jakie wyrządzają klimatowi. Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, koszt emisji zostanie przeniesiony na konsumentów, tworząc silny bodziec do oszczędzania energii i przesiadki na zielone alternatywy ⁹,¹⁰.
Jak to będzie działać w praktyce? Kto zapłaci?
Spokojnie, nie będziesz musiał osobiście kupować uprawnień do emisji po zatankowaniu samochodu. Obowiązek ten spadnie na dostawców paliw – koncerny takie jak Orlen czy importerów gazu i węgla ¹³. To oni będą musieli nabyć uprawnienia, a ich koszt, co nieuniknione, doliczą do hurtowej ceny swoich produktów. Ostatecznie, po doliczeniu marż i podatku VAT, ten dodatkowy koszt zobaczymy na paragonach na stacjach benzynowych i w rachunkach za ogrzewanie ¹⁵,¹⁶.
Harmonogram wdrożenia
- 1 stycznia 2025: Start fazy monitorowania. Firmy paliwowe zaczynają raportować emisje, ale jeszcze bez opłat.
- 1 stycznia 2027: Oficjalny start systemu. Ceny paliw i energii wzrosną.
- Możliwe opóźnienie do 2028: Jeśli ceny energii na świecie będą wyjątkowo wysokie, start systemu może zostać opóźniony o rok ¹⁹.
Ceny paliw w Polsce – stan na wrzesień 2025 (scenariusz bazowy)
Zanim ETS2 wejdzie w życie, ceny paliw i tak będą podlegać wahaniom rynkowym. Na podstawie prognoz cen ropy naftowej (68-75 USD za baryłkę) i kursu dolara (3,80-3,95 PLN), oto jak mogą wyglądać ceny we wrześniu 2025 roku. To nasz punkt wyjścia, do którego od 2027 roku doliczany będzie koszt ETS2.
| Rodzaj paliwa | Prognozowany przedział cenowy (zł/litr) |
| Benzyna bezołowiowa 95 | 5,70 – 5,85 |
| Olej napędowy (Diesel) | 5,80 – 5,99 |
| Autogaz (LPG) | 2,70 – 2,85 |
Źródło: Analizy rynkowe na podstawie danych ²¹,²⁵,²⁶,²⁷
Skala podwyżek po 2027 roku. Zapnijcie pasy.
Prawdziwy szok cenowy nadejdzie wraz ze startem systemu. Koszt będzie zależał od rynkowej ceny uprawnień do emisji. Unijny „hamulec bezpieczeństwa” ma na starcie ograniczyć ją do 45 euro za tonę CO₂, co i tak przełoży się na odczuwalne podwyżki. Analitycy (m.in. z KOBiZE) przewidują jednak, że w kolejnych latach ceny uprawnień wystrzelą w górę ⁶.
Poniższa tabela pokazuje, jakiej dodatkowej opłaty (netto, bez VAT) możemy spodziewać się w cenach paliw i energii.
Tabela: Prognozowany dodatkowy koszt netto w wyniku wprowadzenia ETS2
| Rodzaj paliwa / energii | Jednostka | 2027 | 2030 | 2035 | 2050 |
| Benzyna | zł/litr | 0,29 | 0,54 | 1,37 | 4,80 |
| Olej napędowy (Diesel) | zł/litr | 0,35 | 0,65 | 1,65 | 5,77 |
| Węgiel kamienny | zł/tonę | 306 | 560 | 1426 | 4992 |
Źródło: Opracowanie na podstawie danych z raportu Instytutu Staszica ¹⁵ oraz analiz ¹³
Oznacza to, że do ceny benzyny wynoszącej w 2025 roku ok. 5,80 zł, w 2030 roku trzeba będzie doliczyć ok. 0,54 zł + VAT. Cena litra zbliży się więc do 7 zł, a to dopiero początek trendu.
Kto odczuje to najmocniej? Polska na pierwszej linii uderzenia
Niestety, Polska jest w grupie krajów, które poniosą relatywnie najwyższe koszty. Dlaczego?
- Ogrzewanie węglem: Wciąż ogromna liczba domów jest ogrzewana węglem – najbardziej emisyjnym paliwem ³³.
- Ubóstwo energetyczne: Już teraz Polacy wydają na energię jeden z najwyższych odsetków swoich dochodów w całej UE ¹⁶.
- Niska efektywność energetyczna: Wiele budynków jest słabo ocieplonych, co oznacza wyższe zużycie paliw.
Dla przeciętnej rodziny ogrzewającej dom węglem, skumulowany dodatkowy koszt w latach 2027-2030 może wynieść ponad 10 000 zł ¹⁶,³⁰.
Czy jest jakieś światełko w tunelu? Społeczny Fundusz Klimatyczny
Aby złagodzić szok, UE stworzyła Społeczny Fundusz Klimatyczny (SFK), zasilany z dochodów z ETS2. Jego celem jest wsparcie najuboższych gospodarstw domowych i firm w transformacji ³⁸.
Dobra wiadomość? Polska ma być największym beneficjentem Funduszu, z alokacją na poziomie 11,4 miliarda euro (ok. 50 mld zł) na lata 2026-2032 ³⁹,⁴⁰. Pieniądze te, w ramach Krajowego Planu Społeczno-Klimatycznego, mają zostać przeznaczone na:
- Bezpośrednie dopłaty (bony, zasiłki) dla najuboższych, aby pomóc im przetrwać pierwszy, najtrudniejszy okres.
- Dofinansowanie termomodernizacji i wymiany „kopciuchów” (np. na pompy ciepła).
- Rozwój transportu publicznego i dopłaty do zakupu aut elektrycznych.
Co możesz zrobić już dziś? 3 kroki do niższych rachunków
Czekanie na rządowe programy to za mało. Transformacja energetyczna to także nasza indywidualna odpowiedzialność. Oto co możesz zrobić, by przygotować się na nadchodzące zmiany:
- Zrób audyt energetyczny swojego domu. Dowiedz się, gdzie ucieka ciepło. To pierwszy krok do skutecznej termomodernizacji.
- Zacznij planować inwestycje. Sprawdź dostępne programy (np. „Czyste Powietrze”). Wymiana starego pieca czy ocieplenie ścian to inwestycje, które zwrócą się szybciej niż myślisz.
- Zmień nawyki. Oszczędzaj energię, korzystaj z transportu publicznego, a przy następnej zmianie samochodu poważnie rozważ hybrydę lub auto elektryczne.
System ETS2 to rewolucja, która przyniesie wyższe koszty w krótkim terminie, ale jej celem jest bezpieczniejsza i czystsza przyszłość dla nas wszystkich. Im szybciej zrozumiemy te zmiany i zaczniemy działać, tym łagodniej przejdziemy przez ten nieunikniony proces.
Przypisy
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 z dnia 10 maja 2023 r.
- European Commission, „EU Emissions Trading System (EU ETS)”.
- Forum Energii, „ETS 2, czyli rewolucja w ogrzewaniu i transporcie”.
- Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), „System handlu uprawnieniami do emisji EU ETS”.
- Konfederacja Lewiatan, „Co to jest ETS, CBAM i Społeczny Fundusz Klimatyczny?”.
- KOBiZE, „Nowy system handlu uprawnieniami do emisji dla budynków i transportu (BRT ETS)”.
- Polski Instytut Ekonomiczny, „ETS2 – wyzwania dla gospodarstw domowych i firm w Polsce”.
- European Council, „Fit for 55”.
- Centre for Climate and Energy Analysis (CAKE), „Assessment of the proposal to include the road transport and buildings sectors in the EU ETS”.
- Tygodnik Gospodarczy PIE, 23.03.2023.
- Parlament Europejski, „Handel emisjami w transporcie drogowym i budownictwie”.
- WysokieNapiecie.pl, „Nowy podatek od ogrzewania i paliw od 2027 r. Ile wyniesie?”.
- ING, „Jak ETS2 wpłynie na inflację w Polsce?”.
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska, „Społeczny Fundusz Klimatyczny”.
- Instytut Staszica, „Wpływ rozszerzenia systemu EU ETS (tzw. ETS 2) na sektor MŚP i gospodarstwa domowe w Polsce”.
- Bank Pekao, „Transformacja energetyczna – główne wyzwania”.
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska, „System ETS2 i Społeczny Fundusz Klimatyczny”.
- Parlament Europejski, „Reforma unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS)”.
- Euractiv, „Opłaty za emisje z transportu i budynków mogą wystartować z opóźnieniem”.
- Polski Alarm Smogowy, „Ogrzewanie węglem i gazem będzie coraz droższe”.
- Analizy e-petrol.pl
- Analizy Reflex.
- CoinPriceForecast, „Brent Oil Price Prediction 2025”.
- LongForecast, „Brent Oil Price Forecast 2025”.
- AutoCentrum.pl, Prognozy cen paliw.
- money.pl, Sekcja „Paliwa”.
- StrefaInwestorow.pl, „Ceny paliw w Polsce w 2025 roku”.
- gazeo.pl, Ceny autogazu.
- Business Insider Polska, „Nadchodzi rewolucja cenowa. Podrożeje niemal wszystko”.
- Forum Energii, „Polska w czołówce państw dotkniętych wzrostem kosztów w ramach ETS2”.
- Rzeczpospolita, „Dodatkowy koszt dla polskiej rodziny może wynieść nawet 10 tys. zł”.
- European Federation for Transport and Environment (T&E), „New emissions trading scheme: an opportunity for Poland”.
- Portal Samorządowy, „Polska w grupie państw domagających się zmian w ETS2”.
- Eurostat, „Household expenditure on energy”.
- Instytut Badań Strukturalnych, „Ubóstwo energetyczne w Polsce”.
- European Council, „Social Climate Fund”.
- Parlament Europejski, „Utworzenie Społecznego Funduszu Klimatycznego”.
- Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, „Krajowy Plan Społeczno-Klimatyczny”.
- Komisja Europejska, „Społeczny Fundusz Klimatyczny – Pytania i odpowiedzi”.
- Polska Agencja Prasowa, „Polska największym beneficjentem SFK”.
- Ministerstwo Klimatu i Środowiska, „Ogłoszenie o konsultacjach publicznych projektu Krajowego Planu Społeczno-Klimatycznego”.
- Gov.pl, „Konsultacje Krajowego Planu Społeczno-Klimatycznego”.
- BiznesAlert.pl, „Polska i Niemcy we wspólnym apelu o zmiany w ETS2”.
- Dziennik Gazeta Prawna, „Rząd apeluje do KE o większą przewidywalność cen w ETS2”.